پیش بینی اثر تغییرات کاربری اراضی بر رواناب با استفاده از مدل های clue-s و wetspa به منظور مدیریت حوزه آبخیز باغ سالیان در استان گلستان

کاربری اراضی موضوع مهمی در مدیریت منابع طبیعی بوده و تهیه نقشه آن اولین اقدام در بهینه سازی کاربری اراضی است. تغییرات کاربری اراضی عامل تعیین کننده مهمی در فرآیندهای هیدرولوژیکی بوده و متغیرهای هیدرولوژیکی مانند حجم رواناب، فراوانی سیل، جریان پایه، جریان سطحی و زیرسطحی را تحت تاثیر قرار می دهد. هدف اصلی این تحقیق ارزیابی اثرات تغییر کاربری اراضی بر مولفه های رواناب در حوزه آبخیز باغ سالیان به عنوان حوزه مورد مطالعه می باشد. در ابتدا نقشه های کاربری سال های 1986، 2000 و 2012 با استفاده از تکنیک های سنجش از دور تهیه گردید، سپس از مدل clue-s برای شبیه سازی کاربری سال 2030 استفاده شد. از مدل wetspa برای شبیه سازی جریان در مقیاس روزانه برای کاربری اراضی سال های 1986، 2012 و سناریوهای طراحی شده و برای دوره آماری 8 سال (1382 تا 1389؛ 5 سال اول برای واسنجی و 3 سال آخر برای اعتبارسنجی) استفاده گردید. حجم رواناب سطحی و رواناب کل و میزان دبی اوج مورد مقایسه قرار گرفت. دقت مدل wetspa با استفاده از ضریب کارایی نش-ساتکلیف و معیار تجمعی دقت ارزیابی گردید. نتایج نشان داد مهم ترین تغییرات کاربری در حوزه باغ سالیان تبدیل جنگل ها و مراتع به زمین های کشاورزی و مناطق مسکونی است. ضریب نش-ساتکلیف برای دوره واسنجی و اعتبارسنجی به ترتیب برابر با 61 و 56 درصد به دست آمد. معیار تجمعی دقت نیز برای دو دوره واسنجی و اعتبارسنجی 62 و 64 درصد محاسبه گردید. این ضرایب بیان می کنند که wetspa مدلی مناسب برای شبیه سازی رواناب در حوزه آبخیز باغ سالیان بوده است. در نتیجه تغییرات کاربری اراضی حجم رواناب کل، رواناب سطحی و میزان دبی اوج افزایش یافته است و نسبت افزایش رواناب سطحی از کل رواناب بیشتر بوده است. هم چنین جریان زیرسطحی در سال 2013 نسبت به 2012 افزایش یافته است ولی نسبت افزایش آن از جریان سطحی کمتر بوده است. تغییرات کاربری در منطقه نسبتا بالاست اما با تغییرات رواناب متناسب نیست. تغییرات عمده مربوط به افزایش زمین های کشاورزی در مناطق مسطح است که به دلیل نفوذپذیری خوب در این مناطق رواناب افزایش زیادی ندارد.